Ticari İşletmenin Devrinde Devredenin Sorumluluğu ve Süresi
Ticari işletme devri, bir işletmenin aktif ve pasifleriyle birlikte bir bütün olarak başka bir kişiye devredilmesidir. Bu devir, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Türk Borçlar Kanunu (TBK) hükümleri çerçevesinde gerçekleşir. Bu makalede, ticari işletme devrinde devredenin sorumluluğu ve bu sorumluluğun süresi detaylı bir şekilde incelenecektir.
Ticari İşletme Devrinin Hukuki Niteliği
TTK m. 11/3 uyarınca, ticari işletme, içerdiği malvarlığı unsurlarının devri için zorunlu tasarruf işlemlerinin ayrı ayrı yapılmasına gerek olmaksızın bir bütün hâlinde devredilebilir ve diğer hukuki işlemlere konu olabilir. Bu devir sözleşmesiyle ticari işletmeyi bir bütün hâlinde konu alan diğer sözleşmeler yazılı olarak yapılır, ticaret siciline tescil ve ilan edilir. 1 Bu hüküm, işletmeye ait tüm malvarlığı unsurlarının (taşınırlar, taşınmazlar, alacaklar, borçlar, fikri mülkiyet hakları vb.) aksi kararlaştırılmadıkça devralana geçmesi anlamına gelir.
Devredenin Borçlardan Sorumluluğu
Ticari işletme devrinde devredenin borçlardan sorumluluğu doğrudan TTK'da düzenlenmemiştir. Bu konuda TBK'nın genel hükümleri (özellikle borçların nakli ve müteselsil sorumluluk hükümleri) ve TTK'daki ilgili hükümler birlikte değerlendirilmelidir.
- TBK m. 202 (İşletmelerin Devri): Bu madde, bir işletmenin devri halinde, devralanın devredenin borçlarından sorumlu olacağını düzenler. Ancak, bu sorumluluk, alacaklıların devri öğrendikleri veya öğrenmeleri gereken tarihten itibaren iki yıl içinde dava açmaları şartına bağlıdır.
- Müteselsil Sorumluluk: Devir sözleşmesinde veya alacaklılarla yapılan anlaşmalarda aksi öngörülmedikçe, devreden de devralan ile birlikte belirli bir süre müteselsilen sorumlu olabilir. Bu müteselsil sorumluluk, alacaklıların hem devredene hem de devralana başvurabilmesi anlamına gelir. Uygulamada ve Yargıtay kararlarında, devredenin müteselsil sorumluluğunun TBK m. 202'deki iki yıllık süreyle sınırlı olduğu kabul edilmektedir.
Müteselsil Sorumluluğun Şartları (Uygulamada ve Yargıtay Kararlarında Kabul Edilen Görüşe Göre):
Devredenin müteselsil sorumluluğunun doğması için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gerekir:
- Geçerli bir ticari işletme devri sözleşmesi: Devir sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalı ve ticaret siciline tescil ve ilan edilmelidir.
- Devredilen işletmeye ait borçların varlığı: Sorumluluk, devredilen işletmeye ait mevcut borçlar için geçerlidir.
- Alacaklıların devri öğrendiği veya öğrenmesi gerektiği tarihten itibaren iki yıllık sürenin geçmemiş olması: Bu süre, TBK m. 202'de belirtilen hak düşürücü süredir.
Müteselsil Sorumluluğun İstisnaları:
- Aksi Sözleşme: Taraflar devir sözleşmesinde veya alacaklılarla yapılan anlaşmalarda devredenin sorumluluğunu kaldırabilir veya sınırlandırabilirler. Ancak, bu tür bir anlaşma alacaklıların haklarını ihlal edemez. Örneğin, alacaklıların rızası olmadan devredenin sorumluluğunun tamamen kaldırılması mümkün değildir.
- Borcun Devralan Tarafından Üstlenilmesi ve Alacaklının Onayı: Alacaklılar ile devralan arasında yapılan bir anlaşma ile borcun devralan tarafından münhasıran üstlenilmesi ve alacaklıların bu devri onaylaması durumunda, devredenin sorumluluğu sona erer.
İki Yıllık Sürenin Başlangıcı ve Sonuçları:
İki yıllık süre, alacaklıların devri öğrendiği veya öğrenmesi gerektiği tarihten itibaren başlar. Bu süre hak düşürücü bir süredir. Yani, bu süre geçtikten sonra alacaklılar devredene başvuramazlar. Ancak, devralanın sorumluluğu devam eder.
Devredenin Diğer Sorumlulukları:
Borçlardan sorumluluğun yanı sıra, devredenin başka sorumlulukları da olabilir:
- Rekabet Yasağı: Devreden, devir sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadıkça, devrettiği işletmeyle aynı alanda faaliyet gösteren bir işletme kuramaz veya bu tür bir işletmede çalışamaz. Bu yasağın amacı, devralanın müşteri çevresinin korunmasıdır.
- Ayıba Karşı Sorumluluk: Devredilen işletmede devir sırasında mevcut olan ve devralanın bilmediği önemli eksiklikler (ayıplar) varsa, devreden bu ayıplardan sorumludur.
Sonuç:
Ticari işletme devri, hem devreden hem de devralan için önemli hukuki sonuçlar doğurur. Devredenin borçlardan sorumluluğu, alacaklıların korunması açısından önemlidir. Bu sorumluluk, TBK m. 202 ve ilgili hükümler çerçevesinde, genellikle iki yıllık bir süreyle sınırlıdır ve sözleşmeyle farklı düzenlemeler getirilebilir. Bu nedenle, ticari işletme devri sözleşmesi hazırlanırken ve devir süreci yürütülürken profesyonel bir destek almak istiyorsanız bizimle iletişime geçebilirsiniz.
