Boşanma Davasında İspat Vasıtaları ve Etkin Kullanımı

1. Giriş

Boşanma davaları, aile hukukunun en yoğun tartışma alanlarından biridir. Mahkeme, tarafların iddia ve savunmalarını ancak hukuka uygun ispat vasıtaları ile değerlendirebilir. Bu nedenle delillerin doğru seçimi ve usulüne uygun sunulması, davanın sonucunu doğrudan etkiler.

Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 166 ve devamı boşanma sebeplerini düzenlerken, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m. 187 ve devamı delillerin gösterilmesi, sunulması ve değerlendirilmesine ilişkin usul kurallarını belirler.

2. Boşanma Davasında İspat Yükü ve İspat Standardı

2.1. İspat Yükü

HMK m. 190 uyarınca taraflar, dayandıkları vakıaları ispatla yükümlüdür. Boşanma davalarında:

Davacı, dayandığı boşanma sebebini ispat etmekle yükümlüdür.
Davalı, savunmasını destekleyen olguları ispat etmelidir.

2.2. İspat Standardı

HMK m. 198’e göre hâkim, delilleri serbestçe takdir eder ve vicdani kanaatine göre karar verir. Bu takdir hukuka uygun şekilde elde edilmiş delillere dayanmalıdır.

3. Boşanma Davasında İspat Vasıtaları

HMK m. 187 uyarınca başlıca ispat vasıtaları şunlardır:

3.1. Tanık Beyanları

Önemi: Şiddet, hakaret, ilgisizlik veya aldatma gibi boşanma sebeplerinin ispatında sıkça kullanılır.
Usul ve Süreler:
- HMK m. 240, tanık listesinin içeriğini ve şekil şartlarını düzenler. Liste bir kez verilebilir ve ikinci bir liste sunulamaz. Adres eksikliği veya yanlışlığı halinde mahkeme kesin süre verir; sürede tamamlanmazsa o tanıktan vazgeçilmiş sayılır.
- Tanık listesi bir delil olduğundan, HMK m. 137 ve 140 gereği ön inceleme duruşmasında henüz sunulmamışsa, hâkim taraflara delillerini sunmaları için iki haftalık kesin süre verir. Bu süre içinde tanık listesi verilmezse, tanık deliline dayanmaktan vazgeçilmiş sayılır.
Etkin Kullanım:
- Tanıkların bizzat olayı görmüş kişilerden seçilmesi.
- Beyanların kronolojik ve tutarlı olması.

3.2. Yazılı ve Dijital Belgeler

Kapsam: Mesaj kayıtları, fotoğraflar, e-postalar, sosyal medya yazışmaları.
Hukuka Uygunluk: HMK m. 189/2’ye göre hukuka aykırı elde edilen deliller kural olarak dikkate alınmaz; ancak Yargıtay, hayati tehlike veya sürekli şiddet gibi istisnai hallerde kabul edebilmektedir.

3.3. Bilirkişi İncelemesi

Dijital kayıtların doğruluğu, ekonomik durumun tespiti, otel/kamera kayıtlarının teyidi gibi teknik incelemelerde bilirkişi raporu alınır.

3.4. Keşif

Fiziksel şiddet sonrası evdeki hasar veya izlerin tespiti için uygulanabilir.

3.5. Yemin

Taraflardan birine yöneltilerek iddianın doğruluğu teyit edilebilir; nadir kullanılır.

4. Delillerin Etkin Kullanılması Stratejisi

Zamanında Sunma:
- HMK 137 ve 140 gereği, deliller dilekçeler aşamasında belirtilmeli, sunulamayanlar için ön incelemede süre istenmelidir.
Tutarlılık: Tanık beyanları ile belgelerin uyumlu olması gerekir.
Kronolojik Düzen: Deliller olay akışına uygun olarak dosyaya konmalıdır.
Hukuka Uygunluk: Hukuka aykırı delil kural olarak dikkate alınmaz; ancak Yargıtay’ın kabul ettiği istisnalar bilinmelidir.

5. Yargıtay’dan Örnekler

Yarg. 2. HD, 2021/3456 E., 2021/6789 K. – Sosyal medya mesajları hukuka uygun elde edilmişse boşanma sebebi sayılmıştır.
Yarg. 2. HD, 2019/4567 E., 2020/1234 K. – Şiddet iddiasında komşu tanıklarının beyanı belirleyici olmuştur.
Yarg. 2. HD, 2018/7890 E., 2019/2345 K. – Sürekli şiddet gören eşin olay anında yaptığı ses kaydı hukuka uygun kabul edilmiştir.

6. Sonuç

Boşanma davalarında ispat vasıtalarının etkin kullanımı, yalnızca hangi delilin mevcut olduğuyla değil, o delilin hangi usulle, ne zaman ve nasıl sunulduğuyla ilgilidir. Tanık listesi HMK 240’da belirtilen şekil şartlarına uygun hazırlanmalı, HMK 137 ve 140 çerçevesinde zamanında dosyaya sunulmalıdır.

Doğru delil stratejisi, hukuki bilgi ile tecrübeyi bir araya getirir ve davanın sonucunu doğrudan etkiler. Bu nedenle boşanma sürecinde delillerin hazırlanması ve sunulması mutlaka alanında uzman bir avukat eşliğinde yürütülmelidir.