İş Kazası Nedir? Hukuki Boyutları Nelerdir?
Giriş
İş kazaları, çalışma hayatının en acı ama en yaygın gerçeklerinden biridir. Türkiye’de her yıl binlerce işçi, iş kazası nedeniyle yaralanmakta ya da hayatını kaybetmektedir. Bu tür kazalar, yalnızca işçinin değil; işverenin, iş güvenliği uzmanlarının ve hatta kamu otoritelerinin de sorumluluğunda değerlendirilir. Bu makalede, iş kazasının tanımı, hukuki nitelendirmesi, işverenin sorumluluğu, ceza ve tazminat süreçleri ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.
---
1. İş Kazası Tanımı
İş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre:
İş kazası, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülen iş dolayısıyla veya görevli olarak başka bir yere gönderildiği sırada, işin yürütümü sırasında meydana gelen ve sigortalıyı bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.
Örnek Durumlar:
İnşaat alanında yüksekten düşme
Fabrikada makineyle çalışma sırasında elin sıkışması
Trafik kazası (iş için görevli olduğu sırada meydana gelmişse)
---
2. İş Kazasının Bildirimi
Kaza Sonrası İşverenin Yükümlülükleri:
SGK’ya Bildirim: İş kazası, kazadan sonraki 3 iş günü içinde SGK’ya bildirilmeli.
İş müfettişlerine raporlama: Ağır yaralanma veya ölüm varsa, Çalışma Bakanlığı’na da bilgi verilmelidir.
İşyeri kayıtları: Kaza raporu ve tutanak hazırlanmalı, tanık ifadeleri alınmalıdır.
Bildirilmezse Ne Olur?
İş kazasının SGK’ya geç bildirilmesi veya hiç bildirilmemesi halinde işverene idari para cezası uygulanır ve SGK tarafından yapılan tüm masraflar işverene rücu edilir.
---
3. İşverenin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu
A) Hukuki Sorumluluk (Tazminat)
İşveren, gerekli iş güvenliği önlemlerini almamışsa, kazadan doğan:
Maddi tazminat (gelir kaybı)
Manevi tazminat (acı ve elem) ödemekle yükümlüdür.
B) Cezai Sorumluluk
İş kazası sonucu ölüm veya yaralanma varsa, işverenin ceza sorumluluğu da gündeme gelir. Bu durumda şu suç tipleri uygulanabilir:
▪️ Taksirle Yaralama (TCK m.89)
3 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezası
Kusur oranı ve ihmal derecesine göre artar.
▪️ Taksirle Ölüme Sebebiyet (TCK m.85)
2 yıldan 6 yıla kadar hapis
Bilinçli taksir varsa ceza 1/3 oranında artırılır.
C) Bilinçli Taksir Nedir?
İşveren, işyerinde açıkça bilinen bir tehlikeyi önlememişse ve çalışan bu sebeple ölürse, bu bilinçli taksir sayılır ve ceza artar.
---
4. Tazminat Davası Açma Süreci
İş kazasına uğrayan işçi (veya hayatını kaybettiyse yakınları), İş Mahkemesi’nde şu davaları açabilir:
Maddi tazminat davası: Gelir kaybı, tedavi masrafları, bakıcı ücreti vb.
Manevi tazminat davası: Yaşanan fiziksel/psikolojik acılar için
Destekten yoksun kalma tazminatı: Ölen işçinin eşi, çocuğu, anne-babası açabilir.
Zamanaşımı Süresi:
İş kazası sonrası tazminat davası açma süresi genellikle 10 yıldır. Ancak ceza davası varsa bu süre uzar.
---
5. Ceza Davası Süreci
İş kazası sonucu ölüm veya yaralanma varsa Cumhuriyet Savcılığı resen soruşturma başlatır. Sorumlu kişiler hakkında ceza davası açılır. Mağdur avukatının sürece müdahil olması önemlidir.
Ceza yargılamasında mahkeme şu kriterleri değerlendirir:
İş güvenliği önlemleri alınmış mı?
Kaza önceden öngörülebilir miydi?
İşverenin ihmali var mı?
İşçinin kendi kusuru ne düzeyde?
---
6. SGK Tarafından Yapılan İşlemler
SGK, kazaya uğrayan sigortalı için:
Geçici iş göremezlik ödeneği
Sürekli iş göremezlik geliri
Ölüm halinde cenaze ödeneği ve ölüm aylığı bağlar.
Ancak, işverende kusur varsa SGK yaptığı tüm ödemeleri işverene rücu eder.
---
7. Sonuç ve Değerlendirme
İş kazası, yalnızca işçinin hatasıyla değil; çoğunlukla işverenin yetersiz önlem alması sonucu meydana gelir. Bu nedenle her olay bireysel olarak değerlendirilmelidir. Ceza hukuku ve iş hukuku boyutlarının birlikte ele alınması, mağdur işçi ya da yakınlarının haklarını tam olarak alabilmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Bir iş kazasına maruz kaldıysanız veya yakınınızı kaybettiyseniz; profesyonel bir ceza ve iş hukuku avukatından destek almanız, süreci en sağlıklı şekilde yürütmenizi sağlar.
