İkamet İzninin Reddi ve Reddi Durumunda Başvuru Yolları
Giriş
Türkiye'de yabancıların uzun süreli kalışlarına imkân sağlayan en önemli hukuki düzenleme, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (“YUKK”) ile buna bağlı olarak çıkarılan Uygulama Yönetmeliğidir. Bu düzenlemeler uyarınca, Türkiye'de 90 günden uzun süre kalmak isteyen yabancıların ikamet izni alması zorunludur. Ancak her başvuru kabul edilmez; bazı durumlarda ikamet izni başvurusu reddedilebilir. Bu yazıda, ikamet izninin hangi hallerde reddedilebileceği, bu kararın nasıl tebliğ edileceği ve red kararına karşı başvuru yolları açıklanacaktır.
1. İkamet İzninin Reddi Halleri
YUKK m. 25 uyarınca, aşağıdaki hallerde ikamet izni başvurusu reddedilebilir:
-
Başvuru koşullarının sağlanmaması: Başvuruda ibraz edilen belgelerin eksik olması, süresi dolmuş pasaportla başvuru yapılması, gerekli sağlık sigortasının olmaması gibi durumlar.
-
Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturma: Türkiye’de bulunması kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından sakıncalı bulunan kişilerin başvuruları reddedilir.
-
Düzensiz göç şüphesi: Sahte belge ibrazı, kalış amacının gerçeği yansıtmaması veya Türkiye’de yasa dışı çalışma şüphesi gibi durumlar.
-
Geçerli başvuru olmaması: Yasal sürede yapılmayan ya da geçerli ikamet iznine dayalı olmayan başvurular.
Yönetmelik m. 22 ve devamı maddeleri, ikamet izni türlerine göre özel şartları belirlemektedir. Örneğin kısa dönem ikamet izinleri için düzenli ve yeterli gelir, konaklayacağı adresin net olması ve Türkiye’de kalış amacının açık şekilde belirtilmesi zorunludur.
2. Red Kararının Tebliği
YUKK m. 21/6 ve Yönetmelik m. 26'ya göre, ikamet izni başvurusunun reddi kararları ilgiliye tebliğ edilir. Tebliğde aşağıdaki bilgiler yer almalıdır:
Bu aşamada en sık yapılan hata, tebligatın usulüne uygun yapılmamasıdır. Tebliğ alınmadan süre işlemeye başlamaz.
3. Red Kararına Karşı İtiraz ve Dava Süreci
a) İdari İtiraz
YUKK kapsamında ikamet izni başvurusunun reddi durumunda, kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde idari itiraz hakkı kullanılabilir. Bu itiraz, kararı veren İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne yapılır. Ancak bu yol zorunlu bir itiraz yolu değildir; isteyen doğrudan dava açabilir.
b) Yargı Yolu – İdari Dava Açma
6458 sayılı Kanun m. 80 uyarınca, ikamet izninin reddine karşı tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. Bu davalar, yabancının bulunduğu ildeki idare mahkemesinde açılmalıdır.
Yargılama süreci genellikle yazılı yürür; ancak yabancı veya vekili isterse duruşma talep edebilir. Mahkeme kararları kesindir; ancak istinaf ve temyiz yolları açıktır.
4. Red Kararı Sonrası Türkiye’de Kalış
Red kararı alınan kişi için başvuru sürecinde verilen geçici belge varsa, bunun süresi içinde Türkiye’de kalabilir. Ancak süresi dolmuşsa, Türkiye’de bulunması yasadışı hale gelir ve hakkında sınır dışı kararı alınabilir.
Buna göre:
-
Geçerli ikamet izni sona ermeden başvuru yapılmışsa ve karar henüz çıkmamışsa kalış yasal sayılır.
-
Red kararı alındıktan sonra 10 gün içinde Türkiye’yi terk etmeyenler hakkında Giriş Yasağı (YUKK m. 9) ve İdari Para Cezası uygulanabilir.
5. Önemli Yargı Kararları ve Uygulamalar
Danıştay içtihatları gereği, ikamet izninin reddi kararları kişisel gerekçeye dayalı olmalı, soyut ve genel ifadelerle kamu düzeni gerekçesi kullanılamaz. Ayrıca, başvurunun reddi yerine eksikliklerin giderilmesi için başvuru sahibine makul süre verilmesi esastır.
Sonuç
İkamet izninin reddi, ciddi sonuçlar doğurabilecek idari bir işlemdir. Bu nedenle, red kararlarına karşı hızlı ve etkin biçimde idari itiraz veya yargı yoluna başvurulması gerekmektedir. Sürelerin dikkatle takip edilmesi, gerekirse profesyonel hukuki yardım alınması önemlidir. İdare tarafından alınan kararlar keyfi değil, 6458 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik hükümleri çerçevesinde ve yargı denetimine açık şekilde olmalıdır.
