Sulh Ceza Hakimliği Görevleri
Giriş
Türk ceza yargılamasında adil ve etkin bir soruşturma süreci için hâkim onayı gerektiren işlemler büyük önem taşır. Bu çerçevede, 2014 yılında yapılan yasal düzenlemeyle Sulh Ceza Hakimlikleri kurulmuş ve özellikle soruşturma aşamasında görev yapmak üzere yetkilendirilmiştir. Sulh Ceza Hakimliklerinin görevleri başta Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) olmak üzere, 5271 sayılı kanun ve ilgili özel düzenlemelere dayanır.
1. Koruma Tedbirlerine Karar Verme
(CMK md. 91, 100-140 arası)
Sulh Ceza Hakimlikleri, birey hak ve özgürlüklerine müdahale niteliği taşıyan koruma tedbirlerine karar verir. Bu görevler CMK'nın çeşitli maddelerinde açıkça belirtilmiştir:
-
Tutuklama Kararı: CMK madde 100-101
-
Adli Kontrol Tedbiri: CMK madde 109-110
-
Gözaltına Alma Süresinin Uzatılması: CMK madde 91/4
-
Arama ve Elkoyma Kararı: CMK madde 116-121
-
Telekomünikasyon Yoluyla İletişimin Denetlenmesi: CMK madde 135
-
Gizli Soruşturmacı Görevlendirme: CMK madde 139
-
Teknik Araçlarla İzleme: CMK madde 140
Bu tedbirler, yalnızca hâkim kararı ile uygulanabilir olduğundan, Sulh Ceza Hakimliği bu işlemleri denetleyerek hukuk devleti ilkesinin korunmasına katkı sağlar.
2. İtiraz ve Şikayetleri İnceleme Görevi
(CMK md. 267-271)
Sulh Ceza Hakimi, ceza soruşturması sırasında verilen bazı kararlar ve işlemlere karşı yapılan itirazları incelemekle yükümlüdür. Bu görev CMK’nın 267 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.
-
Savcılık tarafından verilen takipsizlik kararına itiraz
-
Arama ve elkoyma işlemlerine karşı şikayet
-
Tutuklama veya adli kontrol kararlarına yapılan itirazlar
Bu görev, bireylerin yargı sürecinde kararların yeniden gözden geçirilmesini talep edebilmesine imkân sağlar.
3. İfade Alma ve Sorgu Yapma
(CMK md. 147, 148, 100)
Sulh Ceza Hakimliği, özellikle tutuklama talebiyle sevk edilen şüphelilerin ifade ve sorgularını alır. Bu görev CMK’nın ilgili maddelerinde düzenlenmiştir:
Bu kapsamda, hakimin kişisel kanaatine dayalı olarak özgürlükten yoksun bırakma gibi kararlar verilebilir.
4. Eşyanın İadesi Kararı Verme
(CMK md. 131, 132)
Soruşturma sürecinde el konulan eşyalardan delil niteliği kalmayanların iadesine, Sulh Ceza Hakimi karar verir. Bu görev CMK’nın 131 ve 132. maddelerinde düzenlenmiştir:
Bu düzenlemeler, mülkiyet hakkının korunmasına yöneliktir.
5. Hukuka Aykırı İşlemlerin Denetimi
(CMK md. 127, 128, 129)
Sulh Ceza Hakimi, kolluk kuvvetleri veya savcılık tarafından yapılan bazı işlemlerin hukuka uygun olup olmadığını denetler:
Bu görevler, soruşturma makamlarının yetkilerinin keyfi biçimde kullanılmasını önlemek amacıyla düzenlenmiştir.
6. Yetki ve Görevlerin Yasal Çerçevesi
(6545 sayılı Kanun; CMK Geçici Madde 3)
Sulh Ceza Hakimliklerinin kuruluşu, 6545 sayılı "Türk Ceza Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ile gerçekleşmiş ve bu hakimliklerin görev tanımı Ceza Muhakemesi Kanunu’na eklenen maddelerle yapılmıştır. Özellikle CMK Geçici Madde 3 uyarınca, sulh ceza mahkemelerinin görevleri bu hakimliklere devredilmiştir.
Sonuç
Sulh Ceza Hakimlikleri, ceza adalet sisteminin en hassas aşaması olan soruşturma sürecinde bireylerin haklarını korumakla yükümlüdür. CMK’da açıkça düzenlenen görev ve yetkileri, hem yargı sürecinin etkinliğini artırmakta hem de adil yargılanma ilkesine hizmet etmektedir. Ancak uygulamada ortaya çıkan tartışmalar ve eleştiriler, bu hakimliklerin şeffaf, denetlenebilir ve bağımsız bir biçimde çalışmasının ne kadar hayati olduğunu da göstermektedir.
